Tips en handvaten rondom de organisatie van een top-down meetinitiatief
We nemen je mee in de verschillende onderdelen voor het opzetten van een nieuw of bestaand meetinitiatief
Stel je voor:
Je wilt samen met inwoners, met of zonder sensor, data verzamelen om nieuwe inzichten te krijgen of om tot nieuwe oplossingen te komen om de leefomgeving te verbeteren. Ofwel, je wilt citizen science toepassen. Dan wil je goed beslagen ten ijs komen. Maar hoe doe je dat? Een blauwdruk om een citizen science project op te zetten is er (nog) niet. Hiervoor is het begrip citizen science nog te breed en divers. Maar wat we wel hebben zijn drie handige methodes die jij kan gebruiken:
- een canvas voor dataprojecten in de publieke sector
- een kompas voor samenwerken met inwoners
- een stappenplan voor een top-down meetinitiatief
De keuze citizen science vanuit een canvas
Je kent het vast: een canvas als dynamisch document voor bedrijfsvoering, communicatie, een event, of wat dan ook. Ook voor citizen science is een handig canvas beschikbaar; de DatCan. Deze datacanvas helpt om de kern van je uitdaging, je doel(en) en de zin van het opzetten van een dataproject duidelijk te krijgen. Je zet het dus in voor elk soort dataproject in de publieke sector en ook voor citizen science. Het geeft je inzicht in veel onderdelen van je project. Zo zie je niks meer over het hoofd en heb je voordat je start aan een meetproject een goede basis gelegd om het vervolg beter in te kunnen vullen. Misschien blijkt wel dat er al een soortgelijk citizen science project bestaat, waarbij je aan kan sluiten. Of dat citizen science misschien helemaal niet de oplossing is, maar een ander (data)project juist wel.
Deze datacanvas is ontwikkeld door de Vrije Universiteit van Amsterdam en gebaseerd op het businessmodel Canvas.
Inwoners betrekken bij een meetinitiatief is ook participatie
Wil je aan de slag met inwoners en andere belanghebbenden bij een meetinitiatief? In Rotterdam is Het Kompas voor samenwerken met Stad en Wijk ontwikkeld. Het biedt o.a. een handige praatplaat om met elkaar vragen te beantwoorden om de eerste stappen te zetten naar een succesvol project.
Samen weet je meer dan alleen. Als je het traject samen met belanghebbenden ontwerpt, neem je verschillende invalshoeken mee en staat iedereen achter het plan. En het maakt weinig uit wie het initiatief tot samenwerken neemt. Bij alle vormen van samenwerking komen dezelfde kernvragen terug.
Tips
- Neem de tijd. Reserveer een dag(deel) om met elkaar de zeven kernvragen door te nemen en te beantwoorden.
- Ga met elkaar aan de slag met Het Kompas op tafel. Gebruik bijvoorbeeld grote vellen papier en post-its om de antwoorden op te plakken en te structureren.
Stappenplan voor top-down meetinitiatieven
Uit jouw canvas blijkt dat citizen science de oplossingen biedt voor de uitdaging waar jij voor staat. Maar het vertelt nog weinig over wat daar allemaal bij komt kijken. Het stappenplan voor citizen science is ervoor om je overzicht te geven in de onderdelen voor de organisatie van top-down projecten. De informatie uit het canvas helpt jou daarbij.
Stap 1: Type en rol
In het eerste magazine over ‘Wat is citizen science’ hebben we vier type meetinitiatieven beschreven. Dat zijn burgermeetprojecten, citizen science, data activistische projecten en collaboratief projecten. In het tweede magazine 'Waarom citizen science' beschreven we de verschillende rollen die je als overheid kan nemen: reguleren, regisseren, faciliteren, stimuleren en loslaten. Een goede start maak je door het type project en jouw rol te beschrijven.
Bij o.a. een data activistische project of collaboratief project, waarbij inwoners, of andere initiatiefnemers vaak in de lead zijn, is dit stappenplan wellicht overbodig. Als ambtenaar kan je deze projecten faciliteren of stimuleren door o.a. te onderzoeken hoe een samenwerking het beste tot stand komt. Bijvoorbeeld met behulp van een platform of in samenwerking met bibliotheken.
En jouw rol, maar ook die van je partners kunnen verschillen bij elk type project. Regisseer je een nieuw project? Of reguleer je een bestaand initiatief? En benoem niet alleen jouw rol, maar ook die van je partners.
Stap 2: Selectie oplossing
Zodra je de basis in kaart hebt gebracht en citizen science de oplossing is, zal je na gaan denken over een meetinstrument. Maar is een sensor nodig? Of kan er ook analoog gemeten worden, zoals bijvoorbeeld met een kwikthermometer? Of noteren we alle tellingen handmatig op een kaart?
Als je kiest om data te verzamelen via sensoren, zal je een aantal zaken moeten onderzoeken. Bijvoorbeeld hoe de sensor meet en gebruikt kan worden, of de data betrouwbaar is en hoe er met de data wordt omgegaan. In het stappenplan staan een aantal punten waar je onder andere aan kunt denken.
Stap 3 t/m stap 8: Organisatie van verbindende activiteiten
Oké, je hebt een goed fundament voor je meetinitiatief gelegd. Je weet waarom en wat je wilt meten en welke instrument(en) je hiervoor in kan zetten. Dan is het nu tijd om een community op te bouwen. Met of zonder partners sta je namelijk voor de uitdaging om een aantal verbindende activiteiten te organiseren. Denk hierbij aan de werving van deelnemers (stap 3), registratie en selectie van deelnemers (stap 4), uitgifte en teruggave van de sensoren (stap 5), de te leveren support (stap 6), communicatie (stap 7) en de organisatie van activiteiten voor de betrokkenheid en kennis (stap 8). Al deze activiteiten samen maken jouw community en zorgen ervoor dat de deelnemers en partners verbonden worden en blijven aan je meetinitiatief.
In het stappenplan vind je een aantal handvaten waaraan je kunt denken bij de organisatie van deze activiteiten. Bedenk bij elke stap goed wie de verantwoordelijkheid neemt.
Tip: pak je datacanvas erbij. Matchen de keuzes nog met jouw bouwstenen? Passen de activiteiten bij je doelgroep, budget, gewenste resultaten? En zijn alle partners betrokken en de rollen juist verdeeld?
Stap 9: Kennisontwikkeling
Je citizen science project is in volle gang: data stromen binnen, enen en nullen vullen de data-set en verschillende activiteiten worden door en voor inwoners aangeboden. Het gaat goed dus. Maar wat is de volgende stap? Zeggen de data ons genoeg? Wat zijn de inzichten van de deelnemers? Hoe visualiseren we de data en hoe gaan we hier mee verder?
Ėén van de laatste stappen voor jouw meetinitiatief is de kennisontwikkeling van de verzamelde data. Afhankelijk van wat er op je canvas staat, kan je de data delen met één van je partners, bijvoorbeeld een kennisinstelling voor een kwalitatief onderzoek. Maar misschien zocht je naar nieuwe inzichten voor jouw beleidsonderwerp en kan je deze nieuwe kennis verspreiden binnen jouw organisatie.
Het is ook waardevol om in gesprek te gaan met de deelnemers van het project. Door hun inzichten en ervaringen te bespreken, kan er meer context en duiding aan de data worden gegeven. Dit helpt niet alleen bij het beter begrijpen van de resultaten, maar versterkt ook de betrokkenheid en het vertrouwen van de deelnemers.
Stap 10: Evaluatie
De laatste stap in het citizen science project is de evaluatie en mogelijke opschaling. Tijdens de evaluatie wordt het project geanalyseerd om te bepalen wat goed werkte en waar verbeteringen mogelijk zijn. Feedback van deelnemers en de effectiviteit van data worden beoordeeld.
Op basis van de evaluatie kunnen aanbevelingen worden gedaan voor toekomstige projecten. Als het project succesvol is, kan het worden opgeschaald naar andere regio’s of uitgebreid met meer middelen. Dit zorgt voor een bredere impact en draagt bij aan de ontwikkeling van kennis en het verbeteren van onze leefomgeving.
Methodisch innoveren
Wil je meer weten over methodieken die je kunt inzetten tijdens je innovatietraject? Bekijk dan de menukaart 'Impactvol Innoveren' van de DSIH voor inspiratie en praktische handvaten.
Hoe heb jij je meetinitiatief aangepakt?