Voorwoord

Citizen science is geen doel op zich, maar biedt kansen

In de vorige publicatie heb ik uiteengezet wat citizen science is. En welke initiatieven er zoal zijn. In deze publicatie wordt de 'waarom' van citizen science uiteengezet. De 'waarom' van citizen science staat gelijk aan de vraag wat organisaties ermee willen bereiken, oftewel: de kansen die het biedt. Deze vraag is relevant om te voorkomen dat citizen science een doel op zich wordt. Dit staat namelijk het benutten van de echte kansen van burgerwetenschap in de weg.

Welke kansen hebben we geïdentificeerd?

Deze beoogde uitkomsten zijn terug te brengen naar drie categorieën: beleidsvorming, gedragsverandering en participatie.

1. De verzamelde data biedt inzicht in de leefomgeving. Deze inzichten worden vervolgens meegenomen in het beleidsvormingsproces. De (gepercipieerde) kwaliteit en legitimiteit van de data vormen hiervoor een randvoorwaarde.

2. Citizen science kan ook gedragsverandering bij inwoners stimuleren. Door data te verzamelen en analyseren krijgen inwoners meer bewustzijn van en inzicht in hun leefomgeving. Dit vormt de basis voor gedragsverandering.

3. Citizen science kan ook transparantie en vertrouwen tussen overheid en inwoners bevorderen. Dit vereist langdurige dialoog over de verzamelde data. Uiteindelijk draagt dit bij aan het realiseren van participatie.’

Welke valkuilen zien we?

In ons onderzoek hebben Mirko Schäfer en ik diverse valkuilen geïdentificeerd rond de 'waarom' van citizen science. Een eerste valkuil is dat de doelstellingen niet worden gecommuniceerd naar inwoners. Hierdoor ontstaan mogelijk verkeerde verwachtingen, wat leidt tot frustratie of zelfs wantrouwen. Een tweede valkuil is het ontbreken van duidelijke doelstellingen bij aanvang van citizen science-initiatieven. Hierdoor hebben (overheids)organisaties vaak geen helder beeld van wat ze ermee willen bereiken. Crucialer nog is dat zonder deze doelstellingen de grenzen van citizen science vervagen. Zonder duidelijke doelstellingen lijkt the sky the limit. Met als gevolg dat citizen science een doel op zich wordt, dat gouden bergen belooft.

Van citizen science naar overheidsparticipatie

Om citizen science van waarde te laten zijn, is dus een realistisch perspectief nodig op de mogelijkheden en onmogelijkheden van de verschillende type initiatieven. Ook laat de verscheidenheid aan initiatieven zien dat er verschillende vormen van overheidsparticipatie nodig zijn. Er zijn vijf van deze overheidsparticipatierollen te onderscheiden, namelijk: reguleren, regisseren, faciliteren, stimuleren en loslaten. Omdat de behoeften van initiatieven kunnen veranderen, is een continue reflectie nodig op deze rol. Tegelijkertijd is het van belang dat het handelingsperspectief wordt vastgelegd in een strategie. Het vastleggen van de handelingsopties in een strategie borgt de continuïteit van het overheidshandelen.

Kortom, om de beoogde uitkomsten van citizen science te bereiken is niet alleen inwonersparticipatie, maar ook overheidsparticipatie benodigd. In deze publicatie wordt beschreven waarom deze overheidsparticipatie in de praktijk van belang is om de kansen van citizen science te benutten. En lees je verhalen van inwoners over waarom overheden zich zouden moeten inzetten voor citizen science.

Veel plezier met het lezen en ik ben benieuwd naar jullie ervaringen vanuit de praktijk.

Marten Knol
Junior onderzoeker, Universiteit Utrecht