Je zult het als medewerker van de provincie of gemeente wellicht herkennen: steeds meer mensen willen zelf metingen doen om te weten wat de kwaliteit is van hun leefomgeving. En dat kan ook. De technologie daarvoor ontwikkelt zich snel. Er zijn betaalbare, vaak zelf te bouwen sensorkastjes die de luchtkwaliteit of geluidniveaus meten. Het RIVM is enthousiast over deze ontwikkeling en heeft, in opdracht van het ministerie van IenW, met ‘Samen Meten’ de infrastructuur opgezet die dit proces kan ondersteunen. In dit artikel beschrijven we op zes onderdelen wat Samen Meten hierbij kan bieden.

2. Sensordata geven plaatselijk meer inzicht

Andersom werkt het ook. Het RIVM onderzoekt op welke manier sensormetingen een aanvulling zijn op de officiële metingen. In het project ‘Een jaar lang fijnstof meten’ kijkt het RIVM samen met vrijwilligers of de data van ‘Sensirion SPS30’-fijnstofsensoren bruikbaar zijn om de rekenmodellen te verbeteren. Dit geeft gedetailleerder, en dus ook meer lokaal, inzicht in de luchtkwaliteit. Voor stikstofdioxide meten vrijwilligers als sinds 2017 met Palmesbuisjes, een meetinstrument voor stikstof, op plekken waar weinig officiële meetpunten staan. Dat verkleint de onzekerheid van de berekende concentraties stikstofdioxide in het landelijk gebied. Zo dragen vrijwilligers bij aan de jaarlijkse metingen van de luchtkwaliteit.

3. Een dataportaal maakt uitkomsten en duiding vergelijkbaar

Niet alleen de overheid, ook burgers nemen het initiatief voor burgermeetprojecten. Bijvoorbeeld bij overlast door spoorweg- en vliegtuiggeluid. De infrastructuur van Samen Meten ondersteunt deze initiatieven door het aanbieden van een nationale infrastructuur die een aantal generieke uitdagingen oplost. Inwoners hoeven bijvoorbeeld niet zelf een database of dataportaal te ontwikkelen. En ook voor de analyse biedt het RIVM hulpmiddelen aan. Hierdoor zijn de methode en de kwaliteit van de metingen beter te beoordelen en met andere projecten te vergelijken. Meer uniformiteit maakt ook meer duiding mogelijk. Door het overzicht van initiatieven op Samen Meten en een forum voor vragen ontstaat er de mogelijkheid onderling gegevens en ervaringen uit te wisselen.

4. Alle informatie en data op één plek

Door alle data te verzamelen op het Samen Meten dataportaal bieden we ook continuïteit. De Samen Meten-API biedt namelijk de mogelijkheid om de gegevens te downloaden, automatisch en in bulk. Ook als het meetinitiatief is afgelopen. Daarnaast bieden we informatie over welke sensoren op de markt beschikbaar zijn en wat onze ervaring daar mee is. Dit maakt het voor u makkelijker om een meetproject te starten.

5. Samen Analyseren als opmaat voor dialoog en participatie

Samen meten kan helpen om bewoners bewuster te maken van hun omgeving. Ook kan het draagvlak creëren om eventuele problemen samen aan te pakken. Het visualiseren van de data en het feit dat deze voor iedereen toegankelijk zijn, geeft vaak een goede ingang voor gesprek. Het RIVM biedt hiervoor de ‘Samen Analyseren Tool’ aan. Deze interactieve tool helpt om luchtkwaliteitsgegevens te analyseren. Bijvoorbeeld door sensoren te groeperen en gemiddelden te vergelijken, inclusief meteorologische gegevens. Uit het project Boeren en Buren bleek dat samen meten leidt tot meer begrip voor elkaar en een constructievere dialoog mogelijk maakt. Het RIVM werkte hiervoor samen met boeren, omwonenden en de lokale overheid. In het project Hollandse Luchten leerden beleidsmakers door samen de luchtkwaliteit te meten welke zorgen er leven onder bewoners. Dit kan de boodschap richting bestuurders op deze thema’s versterken. Daarnaast deden de provincie Noord-Holland en gemeenten ervaring op met nieuwe participatie-instrumenten in het kader van de Omgevingswet.

6. Samen meten op steeds meer thema’s van toepassing

We verwachten dat sensoren in de toekomst breder gebruikt gaan worden. Daarom blijven we de inzet van burgerwetenschapssensoren volop faciliteren. Ook kijken we hoe we de data optimaal kunnen gebruiken. Zo onderzoeken we momenteel hoe de data van sensoren kunnen bijdragen aan de officiële rapportages van het RIVM, zoals de concentratiekaarten van luchtverontreinigende stoffen in Nederland. In het project Pientere Tuinen wordt in het kader van hittestress nu ook samen temperatuur en bodemvocht gemeten. Een ander doel van dit project is namelijk om, door middel van bewustwording, de vergroening van tuinen te bevorderen. Het samen meten kan op deze manier bijdragen aan de grote maatschappelijke opgaven, over domeinen heen.